به گزارش خبرنگار حوزه صنفی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، ویروس کرونا در کنار همه چالش‌هایی که دارد، نشان داده که چقدر سریع و ساده می‌تواند ساختارهای اجتماعی را تغییر دهد. یک پاندمی چقدر راحت تجربه زیست نسل‌های مختلف را متفاوت می‌کند. تجربه زیستی دانشجو شدن برای ورودی‌های سال ۹۹ تا زمان نامعلوم تجربه متفاوت‌تری از همه دانشجویان سال‌های قبلی است.
دانشجویان ورودی ۹۹ به‌اندازه ورودی‌های سال‌های قبل احساس دانشجو شدن و گذشتن از سد کنکور را نداشتند. آن‌ها اشتیاق و هیجان پا گذاشتن در حیاط دانشگاه برای اولین بار را نداشتند. ورودی‌های ۹۹ برعکس نسل‌های قبل استرس «چی بپوشم» برای روز اول دانشگاه را نداشتند. قبلاً تقریباً می‌شد دانشجوی هر رشته‌ای را از لباس پوشیدنش شناخت، دانشجوهای حقوق را از اتوی شق‌ورق لباس‌ها و کتاب‌های قطورشان، دانشجوهای مهندسی را از وسایل و ابزار نقشه‌کشی و دانشجوهای هنر را از عینک‌های گرد و شاستی‌های طراحی و دوربین‌های عکاسی. دانشجویان ورودی ۹۹ اما هیچ نشانه‌ای نداشتند. هیچ کس ندیدشان، هیچ کس را ندیدند، پشت در آموزش دانشگاه زمان ثبت‌نام یا روز اول دانشگاه همهمه نکردند و رتبه و تراز همدیگر را نپرسیدند و دنبال ژتون غذا نبودند.
دانشجویان ورودی ۹۹ در اتاق‌ها و پشت لپ‌تاپ‌هایشان دانشجو شدند و بخش بزرگی از تجربه زیستی را که نسل‌های زیادی پیش از آن‌ها به انحاء مختلف تجربه کرده بودند، از دست دادند و معلوم نیست چند ورودی دیگر این تجربه را از دست بدهند. یک ویروس ساده در کنار همه خراب‌کاری‌های دیگرش به‌راحتی یک ساختار اجتماعی بزرگ و مهم به نام دانشگاه را به هم ریخت.
دانشگاه به‌عنوان یک ساختار بزرگ اجتماعی و کانال مهم ارتباطی پیونددهنده جوان و اجتماع عرصه مهمی برای جامعه‌پذیر شدن و تکامل شخصیت افراد به شمار می‌رود. تعطیلی این نهاد مهم و غیرحضوری شدن آموزش قطعاً پیامدهای مهمی را برای افراد و جامعه به دنبال خواهد داشت. در این گزارش سعی شده در گفتگو با متخصصین امر به بخشی ازاین پیامدها پرداخته شود که در ذیل می‌خوانید.
مجازی شدن دانشگاه سرمایه‌های اجتماعی را نابود می‌کند
اعظم آهنگر سله بنی، مدیر بخش مطالعات شهری و منطقه‌ای مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها موجب عدم تشکیل گروه‌های دوستی و دانشجویی است، اظهار کرد: اگرچه برخی گروه‌های مجازی دانشجویی بلافاصله بعد از تشکیل کلاس‌ها ایجاد می‌شوند و دانشجویان در آن تبادلات علمی و اجتماعی می‌پردازند اما گروه‌های دوستی به شکل چهره به چهره از بین رفته است.
وی ادامه داد: دیگر روابط صمیمی که بتوان به‌عنوان سرمایه اجتماعی به آن نگاه کرد یا گروه‌هایی که فعالیت علمی خوبی مانند یک پروژه دانشگاهی از آن حاصل شود، ایجاد نمی‌شود.
این جامعه‌شناس گفت: مجازی شدن دانشگاه‌ها نه تنها از نظر علمی تأثیرگذار است و به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب اینترنت، افت کیفت آموزش را در پی دارد، بلکه جنبه‌های منفی اجتماعی دیگری نیز دارد که یکی از این جنبه‌ها مسئله ازدواج است.
وی افزود: پیش از وقوع کرونا و مجازی شدن آموزش، حضور در دانشگاه فرصتی بود برای اینکه دختران و پسران که از دبیرستان فارغ‌التحصیل شده بودند و جنس مخالف را نمی‌شناختند با یکدیگر آشنا شوند. این آشنایی‌ها می‌توانست فرصتی برای ازدواج باشد که متأسفانه این فرصت‌ها و فضای شناخت افراد در حال حاضر از بین رفته است.
این جامعه‌شناس مسائل اجتماعی با اشاره به شرایط دانشجویان ورودی جدید و ترم اولی دانشگاه‌ها اظهار کرد: در این شرایط آشنایی اولیه بین دانشجوها برای تشکیل گروه‌های دوستی اتفاق نمی‌افتد و حس دانشجو بودن به جوانانی که بخشی از شخصیت اجتماعی خود را با ورود به دانشگاه پیدا می‌کنند، القا نمی‌شود.
وی تاکید کرد: مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها موجب از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی شده است و شبکه اجتماعی که بتوان روی کمک آن حساب کرد و در مواردی نیاز به کمک بیاید برای افراد ایجاد نمی‌شود.
آهنگر تاکید کرد: در حال حاضر تبادل علمی اتفاق نمی‌افتد، کیفیت تحصیل به شکل فاجعه‌باری کاهش پیدا کرده، دانشجویان احساس تنهایی می‌کنند و رفاقت‌هایی که در گذشته بین افراد ایجاد می‌شد دیگر اتفاق نمی‌افتد.
وی گفت: زمانی که افراد دچار مشکلی می‌شوند حلقه اجتماعی اولی که برای دریافت کمک به آن مراجعه می‌کنند، خانواده و حلقه دوم دوستان هستند. هم‌اکنون به دلیل از بین رفتن فضاهای اجتماعی نظیر دانشگاه حلقه دوم که قسمتی از سرمایه‌های اجتماعی افراد محسوب می‌شوند تشکیل نمی‌شود و اعتمادهای ناشی از روابط چهره به چهره شکل نمی‌گیرد. اگر وضع به همین صورت ادامه پیدا کند در آینده یک سری آدم تنهای بی‌پناه داریم که در مواقع اضطرار کسی جز خانواده نیست که به آن‌ها کمک کند.
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه مجازی شدن آموزش دانشگاه‌ها می‌تواند در مسئله اشتغال دانشجویان نیز تأثیر داشته باشد، گفت: ارتباط چهره به چهره با اساتید و دانشجویان می‌توانست مکانی باشد برای اینکه اعتماد بین افراد به وجود بیاید و در مورد اشتغال به آن‌ها کمک شود، اما این امکان اکنون از دسترس دانشجویان مستعد خارج شده است.
آهنگر ادامه داد: اعتماد و شناخت بین افراد موجب می‌شد که لیستی از مهارت‌های افراد در ذهن اساتید و همکلاسی‌ها شکل بگیرد که با توجه به آن اساتید فرصت شغلی را به دانشجویان پیشنهاد می‌دادند یا دانشجویان تیم‌هایی تحقیق و پژوهشی به راه می‌انداختند که منجر به ابتکار و اختراع می‌شد و بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان از همین تیم‌های دانشجویی شکل گرفت، در حالی که هم‌اکنون به دلیل نبود ارتباط حضوری و عدم شناخت اصلاً چنین لیستی در ذهن اساتید و همکلاسی‌ها شکل نمی‌گیرد.
این جامعه‌شناس خاطرنشان کرد: کیفیت فعالیت اجتماعی که در دوستی‌ها و رفاقت‌های چهره به چهره وجود دارد در فضای مجازی وجود ندارد و فضای مجازی کاربردهای پنهان دانشگاه را ندارد و فقط آموزش را انجام می‌دهد که آن‌هم به دلیل کیفیت پایین زیرساخت‌های اینترنت کشور مثل پهنای باند و سرعت اینترنت و …. آموزش با کیفیتی نیست.